WIELKI CZWARTEK - dzień ustanowienia Sakramentu Kapłaństwa i Eucharystii.

Od Wielkiego Czwartku, który w tym roku przypada 28 marca,
Kościół rozpoczyna uroczyste obchody Triduum Paschalnego,
w czasie którego będzie wspominać mękę, śmierć
i zmartwychwstanie Pana Naszego Jezusa Chrystusa.

ŚWIĘTE TRIDUUM PASCHALNE

Obchody Triduum rozpoczynają się w Wielki Czwartek Mszą Wieczerzy Pańskiej, kończą się zaś w Niedzielę Zmartwychwstania II Nieszporami.
Misterium Paschalne swoimi korzeniami sięga największego święta w religii żydowskiej – Paschy.

Samo określenia Pascha oznacza: przejście (także interwencja, uderzenie). Pascha żydowska, spełniona za czasów Mojżesza, to cudowne wyprowadzenie Izraelitów z niewoli egipskiej i przeprowadzenie ich przez Morze Czerwone.

W święcie tym Izraelici wspominali pomoc i opiekę, jakiej Jahwe im udzielał. Traktowali zaś to święto nie tyle jako pamiątkę, ile raczej jako aktualizację wydarzeń z historii narodu wybranego, ich ożywianie w aktualnej rzeczywistości. Do najważniejszych obchodów tego czasu należały: ofiara z baranka, uczta Paschalna oraz Święto Pszaśników. Izraelici mocno też akcentowali przejście przez Morze Czerwone, a także wyrażali swoje nadzieje na przyjście na świat Mesjasza. Te wszystkie elementy przejęte zostały przez Chrześcijan i niejako odczytane na nowo w kontekście przyjścia Chrystusa.

Pascha Jezusa - przejście przez Śmierć do Życia.

Triduum Paschalne to nie tyle poszczególne dni: Wielki Czwartek, Wielki Piątek i Wielka Sobota, ile raczej jedna całość trwająca trzy doby (albo trzy noce):
1. Noc z Czwartku na Piątek - Noc wydania Jezusa w Eucharystii i Pojmaniu;
2. Noc z Piątku na Sobotę - Noc Śmierci i Grobu;
3. Noc z Soboty na Niedzielę - Noc Zmartwychwstania.

Pierwsze pisane świadectwa o obchodzeniu Paschy przez chrześcijan pochodzą z roku 150 i są zapisane w Listach Apostolów, Homilii wielkanocnej Miltona z Sardes (166-180) oraz papieży: Aniceta (zm. 166) i Wiktora I (zm. 200).

WIELKI CZWARTEK

Wielki Czwartek jest szczególnym świętem kapłanów. Rankiem, jeszcze przed wieczornym rozpoczęciem Triduum Paschalnego, ma miejsce szczególna Msza św. We wszystkich kościołach katedralnych biskup diecezjalny wraz z kapłanami odprawia Mszę św. Krzyżma. Podczas niej biskup święci oleje (chorych i krzyżmo), które przez cały rok służą przy udzielaniu sakramentów chrztu, święceń kapłańskich, namaszczenia chorych. Kapłani koncelebrujący ze swoim biskupem odnawiają przyrzeczenia kapłańskie.

Wieczorem w kościołach parafialnych Mszą Wieczerzy Pańskiej rozpoczyna się Triduum Paschalne. Przed rozpoczęciem liturgii opróżnia się tabernakulum, w którym przez cały rok przechowywany jest Najświętszy Sakrament. Odtąd aż do Nocy Zmartwychwstania pozostaje ono puste.

Msza św. ma charakter bardzo uroczysty. Ostatnia Wieczerza, którą Jezus spożywał z apostołami, była tradycyjną ucztą paschalną, przypominającą wyjście Izraelitów z niewoli egipskiej. Chrystus, mówiąc, że chleb jest jego ciałem, a wino krwią, ustanowił podczas niej Eucharystię. Słowami “To czyńcie na Moją pamiątkę” ustanowił natomiast sakrament kapłaństwa.

Podczas wieczornej liturgii Wieczerzy Pańskiej biskupi i kapłani dokonują obrzędu umycia nóg. Obrzęd ten symbolizuje służebny charakter kapłaństwa i nawiązuje do umycia nóg apostołom przez Chrystusa.

Po Mszy rusza procesja do tzw. ciemnicy. Tam rozpoczyna się adoracja Najświętszego Sakramentu. Wymownym znakiem odejścia Jezusa, który po Ostatniej Wieczerzy został pojmany, jest ogołocenie centralnego miejsca świątyni, czyli ołtarza. Aż do Wigilii Paschalnej ołtarz pozostaje bez obrusa, świec i wszelkich ozdób.

Symbolika Wielkiego Czwartku

Wieczernik
„W pierwszy dzień Przaśników przystąpili do Jezusa uczniowie i zapytali Go: «Gdzie chcesz, żebyśmy Ci przygotowali Paschę do spożycia?»” – pisze ewangelista Mateusz (26, 17). Dziś przenosimy się do Jerozolimy, pełnej żydowskich pielgrzymów, którzy przybyli do tego miasta na wyjątkowe święto – Paschy. To święto upamiętnia wyzwolenie Izraelitów z niewoli egipskiej. W Wielki Czwartek rozpoczynają się kulminacyjne wydarzenia nowej, Chrystusowej Paschy: wyzwolenia ludzi z niewoli grzechu, przejścia od zła do dobra. Wracamy wspomnieniami do takich miejsc jak: Wieczernik, Ogród Oliwny, Pałac Najwyższego Kapłana. W Wieczerniku, w „sali położonej na górze” (por. Mk 14, 15; Łk 22, 12) odprawił Jezus pierwszą Mszę św. Była to uczta pożegnalna, ale i prorocza zarazem, bo zapowiadała krwawą Ofiarę na krzyżu. W tym miejscu Eucharystia była nieprzerwanie sprawowana aż do XVI wieku. Później zajęli je muzułmanie, a dziś należy do Żydów. W Getsemani Jezus w sposób przejmujący – krwawy w sensie dosłownym, modlił się przed złożeniem swojej ofiary. Tam też został pojmany i doprowadzony przed oblicze władz religijnych w celu przeprowadzenia kuriozalnego śledztwa, które miało ukryć zbrodnię. Wielki Czwartek to dzień radości z darów Bożych – sakramentów Eucharystii i kapłaństwa oraz przykazania miłości. To również czas współcierpienia razem z Jezusem, którego apogeum przeżywać będziemy dzień później.

Liturgia Wielkiego Czwartku:

- uroczyste obrzędy wstępne Mszy świętej; po Chwała na wysokości następuje milczenie dzwonów i organów;
- liturgia słowa przypomina obrzędy paschy żydowskiej, następnie opis ustanowienia Eucharystii i Janową opowieść o umyciu nóg uczniom wraz z wezwaniem do zachowania przykazania miłości
- po Komunii św. procesja z Najświętszym Sakramentem udaje się do kaplicy zwanej „ciemnicą”, gdzie trwa modlitwa czuwania.

Umycie nóg
Na pamiątkę umycia przez Chrystusa nóg apostołom podczas Mszy Wieczerzy Pańskiej Celebrans – sprawujący Ofiarę Eucharystyczną kapłan – obmywa nogi 12 mężczyznom. Jest to przypomnienie fundamentalnej zasady moralnej chrześcijaństwa, czyli przykazania miłości. Gest ów wyraża także prawdę, że Kościół nie jest po to, żeby mu służono, lecz aby służyć. Za czasów św. Benedykta gest ten był praktykowany codziennie przy wydawaniu żywności ubogim. Ten obrzęd nazywa się także Mandatum – od łacińskiego tłumaczenia słów Jezusa: Mandatum novum do Vobis – „Przykazanie nowe daję wam”. Przeniesienie Najświętszego Sakramentu Symbol znany od XII wieku. To znak uwięzienia Pana Jezusa. W średniowieczu zaczęto budować specjalne ołtarze, nazywane ciemnicami, w których umieszczano Najświętsze Postaci. Dziś miejsce, do którego procesyjnie przenosi się Eucharystię, nazywamy ołtarzem wystawienia.

Obnażenie ołtarza
Po zakończonej Eucharystii kapłan lub diakon zdejmują z ołtarza obrusy. Odarty ołtarz, który jest symbolem Jezusa Chrystusa, oznacza odarcie Go z szat podczas męki krzyżowej. Niektórzy widzą w tym symbolu również opuszczenie przez najbliższych oraz rezygnację z najmniejszych pozorów bóstwa dla naszego zbawienia. Do X-XI wieku ta symbolika była stosowana codziennie. Po każdej Mszy św. zdejmowano z ołtarza obrusy, aby przed następną je nałożyć.

Kołatki
Od Mszy Wieczerzy Pańskiej aż do Liturgii Światła w Wielką Sobotę nie używa się dzwonków. Zamiast nich w kościołach słyszymy kołatki. To także znak żałoby po Zbawicielu, który odchodzi. Rodzaj „postu dla uszu”, tak jak „postem dla oczu” są zakryte od V niedzieli Wielkiego Postu krzyże i obrazy w kościołach. Używanie kołatek jest znane od czasów karolińskich.